مهار پوکی استخوان با تشخیص بموقع

این پوکی استخوان است!
پوکی استخوان نوعی بیماری است که در آن استخوان های شما پوک، ضعیف و شکننده می شود و در نتیجه، احتمال شکستگی های خودبه خودی استخوان، بالا می رود.
پوکی استخوان نامرئی است. یعنی تا زمانی که یک استخوان نشکند، علامتی از خود بروز نمی دهد. در فرد مبتلا به این بیماری، یک سقوط ساده از ارتفاع کم، یک چرخش ناگهانی، خم و راست شدن سریع یا حتی افتادن در یک چاله کوچک می تواند باعث شکستگی استخوان شود.
بیشترین شکستگی های مربوط به پوکی استخوان، در ناحیه لگن، ستون مهره ها، مچ یا قسمت بالای بازو رخ می دهد.
در دنیا در افراد بالای 50 سال، از هر سه زن یک نفر و از هر پنج مرد یک نفر به این بیماری مبتلاست.

یک بیماری با عواقب جدی

• اگر چه پوکی استخوان یک بیماری بدون درد است، اما شکستگی های حاصل از آن می تواند تغییرات جدی در زندگی ایجاد کند.
• وقتی پوکی استخوان بر روی ستون فقرات تاثیر بگذارد اغلب منجر به درد، کاهش وزن و ایجاد قوز در پشت می شود.
• درد و رنج ناشی از شکستگی ها می تواند زندگی فرد مبتلا را تحت تاثیر قرار دهد. وابستگی به افراد مراقب، کاهش فعالیت های روزمره و در نهایت افسردگی، شایع ترین این تاثیرات هستند.
• در افراد شاغل، شکستگی باعث از دست رفتن تعداد زیادی از روزهای کاری می شود و در برخی از حرفه ها، در ادامه کار فرد اختلال ایجاد می کند.
• 33درصد از بیمارانی که مبتلا به شکستگی لگن ناشی از پوکی استخوان می شوند، طی یک سال بعد از آن به طور کامل وابسته شده یا درخانه های سالمندان مقیم می شوند و 20 تا 24 درصد از این افراد در همان سال فوت می کنند.
• ایجاد یک شکستگی در افراد مبتلا به پوکی استخوان می تواند به صورت پی در پی (مانند دومینو) به ایجاد شکستگی های متعدد بعدی منجر شود.

 عوامل خطر؛ چه کسانی بیشتر در خطرند؟

افراد بالای 60سال بیشتر از سایرین در معرض پوکی استخوان قرار دارند. این بدان معنی نیست که افراد با سنّ پایین تر، در خطر ابتلا به این بیماری نیستند. شروع یائسگی در خانم ها، آغازگر ضعف در استخوان هاست. به همین دلیل بانوان باید از سنین جوانی به فکر حفظ تراکم و سلامت استخوان های خود باشند.
از آنجا که پوکی استخوان علائم آشکاری ندارد لازم است در ارتباط با سلامت استخوان­ها با پزشک تان مشورت کنید.

اصلی ترین عوامل خطر ابتلا به پوکی استخوان یا شکستگی های ناشی از آن عبارتند از:

• بیماری هایی مانند روماتیسم مفصلی، دیابت ، سرطان پستان یا پروستات یا بیماری های گوارشی
• استفاده طولانی مدت از داروهای گلوکوکورتیکوئید مانند هیدروکورتیزون
• کاهش قد حتی تا 4 سانتی متر
• شکستگی استخوان بعد از سن 50 سالگی
• سبک زندگی کم تحرک و بدون فعالیت بدنی
• کم وزن بودن (شاخص توده بدنی زیر 19)
• سیگارکشیدن و یا نوشیدن الکل
• یائسگی زودرس
• سابقه شکستگی لگن یا ابتلا به پوکی استخوان در والدین
• مصرف کم کلسیم و دوری زیاد از آفتاب

تشخیص پوکی استخوان

سنجش سلامت استخوان که به طور معمول شامل میزان خطر شکستگی استخوان است، تعیین می کند که شما تا چه حد در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان قرار دارید. بنابر نتایج این سنجش و براساس سن و شرایط شما، پزشک تعیین خواهد کرد که آیا نیاز به سنجش تراکم استخوان (BMD) نیز دارید یا خیر.
متداول ترین روش برای تعیین میزان BMD اسکن تراکم استخوان یا سنجش میزان جذب اشعه ایکس است. در این اسکن سریع و کمتر تهاجمی، میزان تراکم استخوان در ناحیه لگن و ستون فقرات مورد ارزیابی قرار می گیرد. نتیجه این سنجش نشان می دهد که شما تا چه حد مبتلا و یا درمعرض ابتلا به پوکی استخوان هستید. اگر نتایج BMD شما پوکی استخوان را نشان می دهد، به این معناست که در معرض خطر جدی شکستگی قرار دارید.

پوکی استخوان درمان پذیر است.

بیمارانی که در معرض خطر بالای شکستگی های ناشی از پوکی استخوان هستند می توانند با درمان دارویی مناسب این خطر را کاهش دهند. امروزه گسترۀ بالایی از گزینه های درمانی برای پوکی استخوان وجود دارد. البته نوع درمان بسته به شرایط هر فرد و میزان بیماری وی متفاوت است.
بر اساس آمار، معالجات می تواند خطر شکستگی لگن را تا 40درصد، شکستگی مهره ها را بین 30 تا 70درصد و شکستگی های غیرمهره ای را بین 30 تا 40 درصد کاهش دهد.
پزشک ممکن است برای شما مکمل های «کلسیم» و یا «ویتامین دی» تجویز کند. همچنین ممکن است ورزشهای خاصی با هدف تقویت عضلات برای حفظ استخوان ها تجویز شود که در عین حال باعث بالارفتن میزان تعادل شما خواهد شد. علاوه بر این ها باید یاد بگیرید که چگونه شرایط خانه تان را ایمن کنید که با خطر سقوط مواجه نشوید.

توجه: داروهای درمان پوکی استخوان هم مثل تمامی داروها باید طبق دستور پزشک مصرف شوند.

 راهنمای خودمراقبتی برای افراد دچار پوکی استخوان
اگر مبتلا به پوکی استخوان هستید علاوه بر مصرف دارو (در هر سنی که هستید) باید از راهنمایی که در زیر آمده استفاده کنید؛ این راهنما، برای «پیشگیری» از پوکی استخوان نیز مفید و ضروری است.

• از مصرف سیگار و نوشیدن الکل پرهیز کنید.
• همواره تلاش کنید در رژیم غذایی تان به میزان کافی کلسیم و پروتئین وجود داشته باشد.
• سه بار در هفته و هر بار به مدت 30 تا 40 دقیقه فعالیت بدنی مناسب نظیر پیاده روی داشته باشید. تمرین با وزنه و تمرینات هوازی هم می تواند مفید باشد.
• در کنار مصرف مکمل های «ویتامین دی» تلاش کنید تا زمان بیشتری را در خارج از خانه و در معرض تابش خورشید بمانید.

تنظیم: مهندس سارا نعیمی
تهیه شده در: گروه آموزش و ارتقای سلامت، معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران

منابع: بسته آموزشی راهنمای جامع پوکی استخوان، پیشگیری و درمان آن؛ دفتر آموزش وارتقای سلامت، مرکز مدیریت بیماریهای غیرواگیر، دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس و مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت؛ 1398 / بسته آموزشی بررسی خطر ابتلا به پوکی استخوان؛ دفتر آموزش وارتقای سلامت، مرکز مدیریت بیماریهای غیرواگیر، دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس و مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی وزارت بهداشت؛ 1398